آیا همیشه از آن دسته افرادی هستید که همیشه کارهایشان را به تعویق میاندازند و برای کار کردن امروز و فردا میکنن ؟ و یا تنبل خوانده میشوند؟ در این مقاله به معرفی روش هایی برای به پایان رساندن کارها و وظایف در موعد مقرر میپردازیم. با ما همراه باشید در غرب پرس
تست تنبلی
تنبلی و اهمال کاری یکی از معظلات قرن هست و تنبلی یک عامل منفی در موفقیت و پیشرفت افراد می باشد و مهمترین گام در بر طرف کردن این موضوع این است که ما واقعا یک فرد تنبل هستیم یا نه؟
براي اينكه متوجه شويد شما آدم تنبلي هستيد يا خير، كافي است به اين سؤال پاسخ دهيد: آيا كار نيمه تمام داريد؟ اگر جواب تان مثبت است به طور قطع شما هم جزو انسان هاي تنبلي هستيد كه به بهانه هاي مختلف از زيركار فرار مي كنند.
غلبه بر تنبلی برایان تریسی
برایان تریسی یکی از مشهورترین نویسندهای موفقیت آمریکایی وقتی در اوایل قرن ۲۱ چنین کتابی را نوشت همه خوانندگان کتاب پیشین خود را شگفت زده نمود.
او معتقد است که کلید موفقیت عمل کردن است. او به بیست و یک اصل معتقد است و میگوید این اصول باعث میشود که نتایج و جلوه کار شما به سرعت و به نحوی قابل پیشبینی بهبود یابند.
یکی از مسیرهایی که بریان تریسی پیش روی شما میگذارد، مدیریت زمان است.
فکر کردن تنها به آغاز کردن یک کار مهم و به پایان رساندن آن به شما انگیزه میدهد و کمک میکند بر وسوسه پشت گوش انداختن فایق آیید.
واقعیت این است که مقدار زمان لازم برای تکمیل این کار مهم تقریبا همان است که برای انجام یک کار بیاهمیت لازم است. مدیریت زمان در واقع مدیریت زندگی است، مدیریت شخصی است.
به واقع تحت کنترل کاری که بعد میکنید و همیشه اختیار دست شماست که انتخاب کنید کدام کار را سپس انجام خواهید داد.
این که بتوانید میان مهم و غیرمهم انتخاب کنید عامل کلیدی موفقیت شما در زندگی و کار است.
آدمهای موثر و فعال خود را عادت میدهند که با مهمترین کاری که پیشرو دارند آغاز کنند. خود را وادار میکنند قورباغه را بخورند، هر چه که باشد.
تست روانشناسی تنبلی
دستورالعمل تست تنبلی :
درمورد هر جمله ایی که در زیر گفته شده، گزینهای را که بیش از همه به آن مربوط می باشد را انتخاب کنید و ببینید کدام یک از جملهها بیشتر یا کمتر شما را توصیف میکند. به گزینهها به ترتیب امتیاز یک تا پنج، «اصلا شبیه من نیست =۱» تا «بسیار شبیه من است = ۵»، بدهید. در این مورد دقت کنید که امتیاز ۳، مربوط به گزینهی خنثی «نه شبیه است و نه نیست» است؛ پس یعنی جمله نه مربوط به شما هست و نه نیست. در نهایت امتیازات را با هم جمع کنید و با توجه به جدول نهایی نتیجه را بررسی کنید.
سوالات آزمون تنبلی
1- من اغلب مشغول انجام کارهای به تعویق افتادهام هستم.
2- وقتی قرار ملاقاتی را برنامه ریزی میکنم، هماهنگیهای لازم را به خوبی از پیش انجام میدهم.
3- من عموما ایمیل و تماسهای تلفنی را فورا پاسخ میدهم.
4- من متوجه شدهام که اغلب کارهایم روزها طول میکشد تا تمام شوند، حتی زمانی که به جز انجام دادن آنها کار دیگری ندارم.
5- به محض آنکه اطلاعات لازم را داشته باشم، بیشتر اوقات در اسرع وقت تصمیم میگیرم.
6- زمانیکه کار سختی برعهدهام است، با خودم میگویم بهتر است صبر کنم تا زمانی که بیشتر انگیزه برای انجامش داشته باشم.
7- من معمولا باید برای انجام تکالیف و وظایفم عجله کنم. (در دقیقه نود کارهایم را انجام میدهم)
8- من اغلب کارهایی که برنامه ریزی میکنم را در عرض یک روز انجام میدهم.
9- من اغلب کمی بعد از اینکه وظیفهای برعهدهام قرار میگیرد، شروع به انجامش میکنم.
10- زمانی که مهلت کاری رو به اتمام است، من اغلب با انجام کارهای دیگر وقت تلف میکنم.
11- من اغلب وظایفم را زودتر از موعد به پایان میرسانم.
12- برای رفتن به یک قرار ملاقات، من به ندرت در دقایق پایانی کاری برای انجام دادن دارم.
13- من معمولا شروع وظایفم را به تعویق میاندازم.
14- در مواجهه با وظایف و پروژههای بزرگ، من اغلب راهی برای قدم اول پیدا میکنم تا بتوانم کارم را انجام دهم.
15- من اغلب میگویم: «فردا انجامش میدهم»
نتایج تست اهمال کاری و تنبلی
15-30 شما اهمال کار هستید و اصلا نباید به آن افتخار کنید. این بدان معنی است که شما در حال هدر دادن زمان زیادی هستید. درنتیجه، شما به اندازه پتانسیلهایتان کار نمیکنید و احتمالا رئیس، معلم و خودتان را بسیار ناامید میکنید.
31-45 شما اهمال کار متوسطی هستید. باید متوجه شوید که چرا گاهی این کار را انجام میدهید. دلایل زیادی میتواند وجود داشته باشد، از جمله ترس، استرس و غیره. باید یاد بگیرید که چگونه میتوانید در صدد درمان اهمال کاری برآیید.
46-75 بسیار عالی. شما آدم اهمال کاری نیستید. با این حال اگر گاهی کارهایتان را به تعویق میاندازید میتوانید راههای جلوگیری از آن را بررسی کرده و عملکردتان را به حداکثر برسانید.
این مجموعه سوال ها بر اساس آزمون اهمال کاری و تنبلی، توسط پروفسور کلاری لی در دانشگاه یوک کانادا تهیه شدهاند. اهمال کاری به همان اندازهای که وسوسه کننده است، مخرب نیز هست. اگر شما تمایل زیادی در خود برای تنبلی یا به تعویق انداختن کارها مییابید، باید دلایل آن را بفهمید و آنها را رفع کنید. شاید شما واقعا از موفقیت میترسید!
روش های مبارزه با تنبلی و بی حوصلگی :
طبقه بندی و نظم دهی یکی از روش های مبارزه با تنبلی
با نگاهی به اطراف خود، اگر دور و ور خود مملو از لوازم و وسایل آشفته و ریخت و پاش هست به طور حتم ذهن شما هم خسته و بی حوصله خواهد شد و در این باره محققان باور دارند که آنچه چشم میبیند رابطه مستقیمی با ذهن دارد بنابراین بی حوصلگی و تنبلی خود را میتوانید با مرتب کردن خانه شروع کنید و تاثیرات اعجاب انگیز آن را در درمان خود به چشم ببینید که حتی این کار در خلق و خوی شما هم تاثیر دارد.
حذف رنگ آبی از دکوراسیون :
یکی از راه های کاهش تنبلی استفاده نکردن از تم رنگ آبی هست، رنگ آبی به علت ماهیت سرد خود باعث کاهش سرعت ضربان قلب، کاهش فشار خون و ایجاد احساس خواب آلودگی در شما می شود
تنظیم دمای محل کار و خانه در جهت مبارزه با تنبلی
مطالعات نشان داده است که تنظیم درجه حرارت مطلوب برای خواب در واقع عددی بین 15 تا 20 درجه سانتی گراد است، بنابراین اگر این دما را در طول روز برای فضای دکوراسیون خود درنظر بگیرید باعث ایجاد خواب آلودگی و کسلی در شما می شود.
حذف تلفن همراه در شب
یکی از راه حل های درمان تنبلی و بی حوصلگی در طول روز خواب کافی و مناسب در طول شب می باشد، بنابراین اگر در هنگام شب با زنگ تلفن و یا صدای یک پیام از خواب بیدار می شوید بهتر است تلفن خود در طول شب در حال سکوت قرار دهید تا روز بعد پر انرژی باشید.
حذف عادات غذایی بد در جهت رفع تنبلی
یک نظریه علمی ثابت کرده است که خوردن میزان زیادی از مواد غذایی کربوهیدرات دار و یا مواد قندی احساس تنبلی و خستگی بیشتری در افراد به وجود می آورند، بنابراین اگر به دنبال درمان تنبلی و بی حوصلگی خود هستید کافی است برنامه ی غذایی خود را تغییر دهید.
مبارزه با تنبلی با نورپردازی مناسب
روشنایی و نور مناسب از عوامل ایجاد انرژی در شماست، اما در مقابل نور مستقیم مصنوعی سبب ایجاد گرما و احساس خواب آلودگی در شما می شود. پس برای درمان تنبلی و بی حوصلگی در خانه به نورپردازی و زاویه قرار گیری لامپ ها دقت کنید.
مبارزه با تنبلی با استفاده کمتر از اینترنت
همه ی ما کم و بیش به نوعی از اینترنت استفاده می کنیم از پرداخت قبوض و کارهای بانکی گرفته تا خرید بلیط سینما و یا حتی لباس! اما استفاده بیش از اندازه از اینترنت و خریدهای اینترنتی و سفارش غذا و مواد غذایی و یا حتی خرید بلیط های گوناگون ناخودآگاه ما را به خانه نشینی و عدم تحرک سوق می دهد. با استفاده ی کم تر از اینترنت می توانید بر بی حوصلگی های خود غلبه کنید و سلامت و نشاط را به خود بازگردانید.
منبع : چیدانه
درمان تنبلی در اسلام
درفرازي از سخنان رسول اعظم(ص) چنين آمده است:
«اما علامه الکسلان فاربعه يتواني حتي يفرط ويفرط حتي يضيع ويضيع حتي يضجر ويضجر حتي ياثم؛ علامت تنبل، چهارچيز است: سستي درکار تا سرحد کوتاهي، کوتاهي تا حد تباهي و خرابي کار، تباهي تا حد ملالت (وبي نشاطي) و ملالت تا حد گناه ونافرماني».(1)
نکوهش از تنبلي
در قرآن کريم هنگامي که سخن از منافقان به ميان آورده ونشانه هاي آنان را بيان نموده، چنين مي گويد:
(ان المنافقين يخادعون الله وهو خادعهم و اذا قاموا الي الصلاه قاموا کسالي يراون الناس و لايذکرون الله الا قليلاً)؛
«منافقان مي خواهند خدا را فريب دهند درحالي که او آنها را فريب مي دهد، وهنگامي که به نماز بر مي خيزند، با کسالت برمي خيزند ودر برابر مردم ريا مي کنند وخدا را جز اندکي ياد نمي نمايند».(2) از اين رو کسالت وتنبلي در عبادت را مورد نکوهش قرار داده است.
امام سجاد(ع) درفرازي ازدعاي ماه مبارک رمضان – که هر روز آن را مي خواند – چنين درخواست کرده است:
«…اللهم اذهب عني فيه النعاس والکسل و السامه والفتره والقسوه والغفله والغره …خدايا!
چرت، تنبلي، خستگي، سستي، سنگدلي،غفلت وفريب خوردگي را از من بزداي».(3)
اين نيايش گوياي نکوهش نسبت به موضوع تنبلي و کسالت است که حضرتش ازخداوند خواسته آن را از وي دور کند.
نيز امام صادق (ع) درفرازي از نيايش خود چنين آورده است:
«..اللهم اني اعوذ بک من الکسل والهرم والجبن والبخل والغفله والقسوه والفتره والمسکنه …؛ بارخدايا! من به تو پناه مي برم از تنبلي، پيري، کم دلي، بخل، غفلت، سنگدلي، سستي وزبوني…»(4).
درکتاب شريف کافي، بابي به عنوان نکوهش از تنبلي وکسالت «کراهيه الکسل » آمده است که دريک روايت از آن چنين مي گويد:
«عن ابي الحسن موسي (ع) قال قال ابي (ع) لبعض ولده اياک والکسل والضجره فانهما يمنعانک من حظک من الدنيا والاخره؛ امام کاظم(ع) مي فرمايد: پدرم (ع) مي فرمود: از تنبلي وافسردگي بپرهيز، که اين دو، تو را از بهره دنيا وآخرت بازمي دارد».(5)
در روايت ديگري آمده است:
«عن ابي جعفر (ع) قال: اني لابغض الرجل او ابغض للرجل ان يکون کسلاناً [کسلان] عن امر دنياه و من کسل عن امر دنياه فهو عن امراخرته
اکسل؛ امام باقر(ع) فرمود: از مردي نفرت دارم که درکار دنياي خود تنبل باشد آن کس که در کار دنياي خويش تنبل باشد، درکار آخرتش تنبل تر خواهد بود».(6)
کارکردهاي تنبلي
درباره کارکردها و آثار تنبلي مي توان گفت که بستگي دارد به اينکه درچه زمينه اي صورت پذيرد؛ از اين رو، درهر جا اثر خود را بر جاي خواهد گذاشت. اکنون به برخي از آنها اشاره مي کنيم.
کم بهره شدن در زندگي و ذلت
هنگامي که امام علي (ع) مالک اشتر را براي فرمانروايي مصر به آن سرزمين مي فرستد، در ضمن نامه اي به مردم مصر، چنين مي فرمايد:
«..ا لا ترون الي اطرافکم قد انتقصت والي امصارکم قد افتتحت والي ممالککم تزوي والي بلادکم تعزي انفروا رحمکم الله الي قتال عدوکم ولا تثاقلوا الي الارض فتقروا بالخسف وتبوءوا بالذل ويکون نصيبکم الاخس وان اخا الخرب الارق ومن نام لم ينم عنه والسلام؛ آيا نمي بينيد که مرزهاي شما را تصرف کردند وشهرها را گشودند و دستاوردهاي شما را غارت کردند ودرميان شهرهاي شما آتش جنگ را بر افروختند؟ براي جهاد با دشمنان کوچ کنيد خدا شما را رحمت کند، درخانه هاي خود نمانيد که به ستم گرفتار وبه خواري دچار خواهيد شد وبهره زندگي شما از همه پست تر خواهد بود، وهمانا برادر جنگ، بيداري وهوشياري است، هر آن کس که به خواب رود دشمن او نخواهد خوابيد! با سلام ودرود!».(7)
ونيز در فرازي از سخنان خود، پيرامون سستي ونافرماني کوفيان نسبت به حضور درجنگ، مي فرمايد:
«…لبس لعمراالله سعر نار الحرب انتم تکادون و لا تکيدون، و تنتقص الطرافکم فلا تمتعضون. لا ينام عنکم وانتم في غفله ساهون، غلب والله المتخاذلون! وايم الله، اني لاظن بکم ان لو حمس الوغي، واستحر الموت، قد انفرجتم عن ابن ابي طالب انفراج الراس من الجسد . والله ان امرا يمکن عدوه من نفسه، يعرق لحمه، و يهشم عظمه، و يفري جلده، لعظيم عجزه، ضعيف ما ضمت عليه جوانح صدره….؛ به خدا سوگند! شما براي افروخته شدن آتش جنگ بد مردمي هستيد که با شما نيرنگ مي کنند، شما حيله نمي کنيد. شهرهاي شما را تصرف مي کنند، شما پروا نداريد. دشمن به خواب نمي رود، شما را خواب غفلت ربوده، فراموشکار هستيد. سوگند به خدا! شکست براي کساني است که دست از ياري يکديگر مي کشند. سوگند به خدا! گمان مي کنم اگر جنگ شدت يابد وآتش مرگ افروخته شود، شما مانند جدا شدن سر از بدن، از پسر ابوطالب جدا خواهيد شد. سوگند به خدا! مردي که دشمن را به طوري برخود چيره کند که گوشتش را بخورد واستخوانش را بشکند و پوستش را جدا سازد، ناتواني وبي حميتي او بسيار
بزرگ وقلب او بسيار کوچک وضعيف است…»(8)
فقر وتنگدستي
درسخني کوتاه امام علي (ع) درباره کار کرد تنبلي دربعد اقتصادي چنين فرموده است:
«ان الاشياء لما ازدوجت، ازدوج الکسل و العجز، فتتج منهما الفقر؛ چيزها چون با هم جفت شدند، تنبلي وناتواني نيزجفت شدند واز آنها فقر پديد آمد.»(9)
مبتلا شدن به غم واندوه
حضرت علي (ع) مي فرمايد:
«من قصر في العمل ابتلي بالهم؛ آن که در کار کوتاهي ورزد، دچار اندوه گردد.»(10)
تباه سازي حقوق
امام علي (ع) در سخن ديگري مي فرمايد:
«من اطاع التواني، ضيع الحقوق؛ هر که تسليم سستي وسهل انگاري گردد، حق خود و ديگران را تباه سازد.»(11)
محروميت از نعمت ها
امير مؤمنان (ع) پيرامون سستي درنيايش وعبادت خداوند، فرمود:
«.. ولو ان الناس حين تنزل بهم النقم وتزول عنهم النعم فزعوا الي ربهم بصدق من نياتهم وله من قلوبهم لرد عليهم کل شارد و اصلح لهم کل فاسد؛ اگر مردم به هنگام ديدن بلا و زوال نعمت با دل درست به خداي خود پناه مي بردند وزاري مي کردند، هر چه از دست رفته بود، بدانها برمي گردانيد وهر فاسدي را برايشان اصلاح مي نمود».(12)
ازدست دادن اعتماد مردمي
امام علي (ع) مي فرمايد:
«لا تتکل في امورک علي کسلان؛ درکارهاي خود بر آدم تنبل تکيه مکن».(13 )
ندامت و پيشماني
نيز آن امام همام (ع) درسخني فرموده است:
«من اطاع التواني احاطت به الندامه؛ هر که کاهلي وسستي ورزد، او را پشيماني وندامت فرا گيرد.»(14)
سر بار ديگران شدن
امام صادق (ع) – در ضمن سخني به مردي از اصحابش – چنين نوشت:
«.. ولا تکسل عن معيشتک فتکون کلا علي غيرک او قال علي اهلک؛ درباره معيشت خود تنبلي مکن که در اين صورت، بار دوش ديگري – يا کسانت – خواهي شد.»(15)
از دست دادن خير دنيا وآخرت
امام صادق (ع) فرمود:
«من کسل عن طهوره و صلاته، فليس فيه خير لامر آخرته. ومن کسل عما يصلح به امر معيشته، فليس فيه خير لامر دنياه؛ هر کس درباره پاکي ونماز خود تنبل باشد، در او خيري (اميدي) براي کار آخرتش وجود ندارد. وهرکس درکار معيشت خود
تنبل باشد، دراو خيري براي کار دنيايش وجود ندارد».(16)
بنابراين موضوع تنبلي درامور گوناگون ودرابعاد مختلف زندگي فردي واجتماعي کار کرد خود را در پي دارد. اينکه مي بينيم درکتاب هاي اخلاقي بحث از صفت رذيله اي به نام «دنائت همت» مطرح است، گويا جلوه اي از موضوع تنبلي است که مورد نکوهش قرار گرفته وآدمي را از آن برحذر داشته اند.
به هر روي، عوامل تنبلي وبه تعويق انداختن کارها هر چه باشد، گر چه عامل اصلي آن را «ضعف نفس» دانسته اند؛ اما موضوع مهم تر، راه علاج ودرمان آن است که به آن اشاره مي کنيم.
راهکار درمان تنبلي
دربحث هاي روانشناسي، ريشه اهمال کاري وتنبلي کردن را در خود فريبي وفرار از قبول مسئوليت دانسته وچند روش را براي درمان تنبلي بيان نموده اند:
1. از کم شروع کنيم، به اين معنا که يک روز به زمان حال بينديشيم وزمان کوتاهي را براي انجام يک عمل درنظر گرفته وسعي در انجام آن کار در آن زمان کوتاه نموده واز به تعويق انداختن آن اجتناب کنيم؛ مثلاًً اگر چاي را صرف نموديم، اکنون برخاسته واستکان را شسته و درجاي خود بگذاريم، وآن را به وقت ديگري وانگذاريم!
2- با شروع کاري يا خواندن کتابي به اين بينديشيم که اگر من فلان کار را يا خواندن آن کتاب را به تعويق انداختم، اين طفره رفتن واهمال کاري ضرورتي نداشته است، بنابراين بايد اين کار را به پايان برسانم ولذت ببرم.
مناسب است دراين جا به مطلب زير توجه کنيم:
«به ابوتمام (شاعر عرب) گفتند: چرا چيزي نمي گويي که قابل فهم باشد؟ پاسخ داد: چرا مردم آنچه را گفته مي شود، نمي فهمند؟!
راستي…کدام يک درست است؟ نويسنده و شاعر بايد خود را به سطح خوانندگان تنزل دهد، يا بايد خوانندگان به حد ومرتبه او بالا بيايند؟
بي شک نويسنده، دومي را دوست دارد وعلاقمند است که مردم خود را به او برسانند. واين، برتري طلبي نسبت به خود يا تحقير نسبت به مردم نيست، بلکه تعالي بخشيدن به رابطه مردم با مسايل ادبي وهنري است.
ناگفته نماند: مردم نيز برخي دچار [تنبلي و] بيماري ساده طلبي اند وحال وحوصله خواندن نوشته هاي عميق ودقيق ونيازمند به امعان نظر وتأمل وتفکر را ندارند واين، درجاي خود آفتي است که بايد درحد توان آن را زدود…».(17)
3- تصميم گرفتن واهل اراده وعزم بودن. اساساً بايد کلماتي مانند : «اميد»، «آرزو» و «شايد» را از فرهنگ لغات خود حذف کنيد وهر وقت آن کلمات وارد ذهن شما شد، جمله هاي تازه اي را جايگزين آنها نماييد؛ مثلاًَ جمله «اميدوارم کارها رو به راه شوند»را به جمله «آن کار را انجام خواهم داد، (به ياري خدا)» تبديل کنيد.
درحديثي ازامام علي (ع) چنين آمده است:
«ضادوا التواني بالعزم؛ به مبارزه با سستي و کاهلي برخيزيد با عزم وجد وجهد در کارها ». (18 )
نشاط درزندگي
نکته مهمي که درکتاب هاي اخلاق مطرح مي کنند، اين است که انسان بايد براي درمان «صفات رذيله» به پي آمدهاي نامطلوب آن توجه کند وپس از آن به صفاتي که ضد آن است، بنگرد وتلاش نمايد که آن «صفات نيک» را جايگزين صفات زشت بنمايد.
از اين رو در موضوع مورد بحث ما بايد به آنچه ضد «تنبلي» است، مانند: «جد وجهد»، «بلند همت بودن» و «نشاط درزندگي» روي آوريم. از سوي ديگر، ايمان به خدا واينکه کارها زير نظر اوست وهمه چيز دردست او، واينکه او بر هر چيز توانا است ومسئوليت هايي را بر دوش ما گذاشته و پاداش مناسب را در دنيا وآخرت براي آنها در نظر گرفته است، راهگشاي ما دراين مسير است.
آري، «نشاط وشادي» درمکتب اسلام مورد عنايت قرار گرفته ودرجاي خود به آن سفارش شده است، ودر زندگي و سيره معصومان (ع) نيز به چشم مي خورد، تا آنجا که امام سجاد(ع) در دعاي همه روزه ماه مبارک رمضان از درگاه خداوند چنين مي طلبد:
«اللهم ارزقني فيه الجد والاجتهاد والقوه والنشاط…؛ خدايا! دراين ماه کوشش وتلاش فراوان ونيرو و نشاط را روزي ام کن!».(19)
نشاط که بخشي از سرشت انسان است، همان حس خوشي، رضايت دروني، سر زندگي و آمادگي براي کار وپيشرفت است واز نشانه هايش، حرکت هاي جسماني ولبخند به شمار آمده است.
منابع 1:
1-تحف العقول، ص22.
2-نساء/142.
3-کافي، ج4، ص75.
4-همان، ج2، ص586.
5-همان، ج5، ص85.
6-همان؛ ص85.
7-نهج البلاغه، نامه 62.
8-همان، خطبه 34.
9-بحار الانوار، ج75، ص59.
10-نهج البلاغه، حکمت 239.
11-همان، حکمت 239.
12-همان، خطبه178.
13-غرر الحکم، ص463، ح 10622.
14-همان، ح 10631.
15-کافي،ج5، ص85.
16-همان.
17-با اصحاب قلم، ص41.
18-غررالحکم، ص476، ح 10906.
19-کافي، ج4، ص75.
منبع 2 : راسخون
درمان تنبلی در طب سنتی :
عسل و زیره و زیتون
در نگاه طب سنتی منشأ تنبلی دو عامل اصلی است: عامل روحی و عامل جسمی. این دو عامل کاملاً بر هم تأثیر میگذارند و خیلی مشکل میتوان تشخیص داد که منشأ تنبلی در هر فرد به کدامیک از این عوامل برمیگردد. مثلاً اگر فردی ازنظر روحی دچار افسردگی شده باشد، این افسردگی بر جسمش هم اثر میگذارد و علائم تنبلی در شخص مشاهده میشود، یا اینکه اگر فردی دچار سردی مزاج شد و سردی در بدن این فرد غلبه پیدا کرد، امکان مبتلاشدن این فرد به بیماریهای روانی زیاد میشود.
علت تنبلی و راه درمان آن از نگاه طب سنتی
بدن انسان از چهار خلط تشکیل شده است. این چهار خلط عبارتاند از: خون (گرم و تر)، صفرا (گرم و خشک)، سودا (سرد و خشک) و بلغم (سرد و تر).
هنگامیکه این ۴ خلط در بدن بهصورت متعادل باشد، انسان در سلامت کامل بهسر میبرد و وقتی این تعادل از بین رود، بیماری پدید میآید. منشأ بسیاری از بیماریهای بشر هم خارجشدن این ۴ خلط از حالت تعادلشان است.
اگر در فردی خلط بلغم غلبه پیدا کند؛ یعنی اگر حجمش در بدن انسان از مقدار متعادل بیشتر شود، بیماریهایی را در انسان ایجاد میکند؛ مثل فراموشی (آلزایمر)، ضعف حافظه، افسردگی، نشاط کافی نداشتن، بیحوصلگی، تنبلی، درد مفصل و استخوان، خواب زیاد بدون بازده و… .
پس غلبۀ بلغم در انسان ایجاد تنبلی و بیحالی میکند که برای برطرفکردن آن باید از مواد و خوراکیهای بلغمزدا استفاده کرد. ازآنجاییکه طبیعت بلغم سرد و تر است، باید برای کاهش آن از موادی استفاده کنیم که طبیعتشان گرم و خشک باشد.
در ادامه، به تعدادی از داروهای ضد بلغم اشاره میکنیم:
عسل: عسل برای افراد بلغمی بهخصوص اگر مبتلا به کمخونی باشند، بسیار مفید است.
زیرۀ سیاه: تأثیر قاطع زیرۀ سیاه در درمان بلغم ثابت شده است؛ البته میتوان پودر آن را در خوراکیها و با برنج مصرف کرد.
کندر خوراکی: افراد دارای بلغم، بهتر است روزانه ۳ مرتبه و هربار به اندازۀ یک نخود از کندر خوراکی بهصورت جویدنی بهمدت ۱۵تا۲۰ دقیقه استفاده کنند و بزاق خود را ببلعند. درصورتیکه فردی تحمل تلخی آن را ندارد آن را پودر کرده و با عسل مخلوط و سپس میل نماید.
زیتون: زیتون را همراه غذا مصرف کنید و همچنین میتوان از روغن زیتون برای ماساژ برای درد مفاصل بهره برد.
دارچین: دمکردۀ چوب دارچین برای ازبینبردن بلغم اضافی بسیار مفید است.
مصرف خشکبار مثل بادام، فندق و… .
همچنین میتوان از مواد زیر بهعنوان مواد مؤثر برای دفع بلغم اضافی بدن استفاده کرد:
هل، زنجبیل، زعفران، فلفل، بادام، کنجد، ارده، نخود، سبزیهای گرم مثل نعنا، سیر، مرزه و میوههایی مثل سیب و گلابی و انگور.
گاهی برای انسان پیش میآید که شب خوب میخوابد؛ ولی صبح نمیتواند راحت از رختخواب بلند شود، با اینکه مدت زمان کافی هم خوابیده است. علت این امر همانگونه که گفته شد، غلبۀ بلغم در سر است، البته گاهی این خواب هم همراه سردرد و بدندرد میشود. برای درمان این مشکل میتوان از استشمام مقداری گلاب یا عطر گلمحمدی در هنگام خواب بهره جست. همچنین دود اسفند (اسپند) هم در کاهش غلبۀ بلغم هنگام خواب بسیار مؤثر است.
مواردی که بیان شد، مربوط به جسم انسان است؛ درصورتیکه باتوجهبه آنچه در بالا بیان کردیم، منشأ بیماری میتواند جسمی باشد و گاه میتواند روحی باشد. حال اگر منشأ تنبلی انسان ریشه در مسائل روحی داشته باشد، چه باید بکند؟
الف. ارتباط با افراد بانشاط و فعال
انسان از افرادی که با آنها در ارتباط است، تأثیر میپذیرد. وقتی ما با فرد یا جمعی در ارتباط باشیم که آنها از نشاط قابلتوجهی برخوردار باشند و ازنظر انرژی درونی، انرژی زیادی داشته باشند، قطعاً این ویژگی آنها بر ما و افرادی که با آنها در ارتباط هستند تأثیر مثبت میگذارد. حتماً همۀ ما تجربهاش را داشتهایم که گاهی با یک فردی برخورد کردهایم و آن فرد آنقدر خوشبرخورد و بانشاط بود که پس از ساعتها این تأثیر مثبت بر ما همچنان باقی مانده بود. البته برعکس این قضیه هم صحت دارد؛ یعنی اگر با فردی تند و بداخلاق برخورد کنیم، این بداخلاقی فرد بر ما تأثیر منفی میگذارد. دین مبین اسلام هم به ما دستور داده تا در انتخاب افرادی که با آنها در ارتباط هستیم، دقت کنیم؛ زیرا اخلاق، خصوصیات و ویژگیهای افرادی که ما با آنها در ارتباط هستیم قطعاً بر ما نیز اثر خواهد گذاشت. پس یکی از راهکارهای مهم درمان تنبلی، ارتباط با افراد فعال و پرانرژی است.
ب. بهرهگیری از انواع عبادات فردی و اجتماعی
نمازخواندن بهخصوص شرکت در نماز جماعت، قرآنخواندن یا گوشدادن به صوت قرآن، خواندن دعای واردشده از اهلبیت (علیهمالسلام)، از دیگر مواردی هستند که در بهبود روحیۀ افراد تنبل اثربخشی فراوانی دارد.
عبادت در بدن انسان، اثر تعادلبخشی دارد؛ پس وقتی ما عبادتی انجام می دهیم، نهتنها شامل رحمت الهی و ثواب خداوند میشویم، بلکه ازنظر سلامت جسم هم بهرهای نصیبمان میشود و بدن ما را به تعادل نزدیکتر میکند.
عبادات اجتماعی مثل شرکت در نماز جماعت، شرکت در نماز جمعه، شرکت در مراسم مذهبی و کارهای گروهی و… علاوهبر مزیت بیانشده دربارۀ عبادت مزایای دیگری هم دارند. وقتی انسان در این اجتماعات شرکت میکند، با افراد دیگر ارتباط برقرار میکند، دوستان جدید پیدا میکند و با مؤمنین بیشتری آشنا میشود و همین موضوع سبب میشود تا انسان با دیدن این افراد، بانشاط شود.
فرض کنید شما با گروهی از دوستانتان مثلاً به یک کوهنوردی دستهجمعی رفتهاید. وقتی انسان میبیند که هر فردی در این اردو کاری انجام میدهد و مشغول کاری است، خجالت میکشد که او کاری نکند و او هم مشغول کاری میشود. یعنی وقتی ما با افرادی که درحال فعالیت هستند در ارتباط هستیم، کمکم ما هم فعال میشویم.
از دیگر برکات کار گروهی نیز این است که وقتی مؤمنین با هم در ارتباط باشند، از مشکلات و گرفتاریهای یکدیگر باخبر میشوند و میتوانند در برطرفکردن مشکلات یکدیگر تلاش کنند. مثلاً اگر شما متوجه شوید که دوستتان به بیماری تنبلی دچار شده است، میتوانید با او صحبت کنید و او را راهنمایی کنید که چگونه میتواند از این بیماری رها شود.
پس ازنظر طبی، وقتی میتوان یک بیماری را در یک فرد یا یک جامعه درمان کرد که هم به ابعاد مادی موضوع و هم به ابعاد معنوی توجه شود. تنبلی هم بهعنوان یک معضل در جامعۀ ما از این قضیه مستثنا نیست و ما وقتی میتوانیم تأثیری در کاهش این مشکل داشته باشیم که اولاً هم سطح آگاهی مردم به آنچه میخورند و آنچه باید بخورند را افزایش دهیم و هم ازنظر معنوی و روحی اقتضائات لازم را در جامعه مهیا کنیم.
منبع : سالار شهیدان